GELENEĞİN BİRİKİMİNDEN YENİ BİR DÜŞÜNCENİN İNŞASINA...

Vahdet-i Vücûd Metinlerine Giriş

Yürütücü: Muhammed Bedirhan

Başlangıç: 11 Kasım Cuma, 17:00-18:30

Ders Hakkında

Bu derste vahdet-i vücûd sisteminin bilgi, varlık ve değerler alanına dair ana metinlerini ve bu bağlamda sisteme yöneltilen eleştirilere karşı verilen cevaplardan teşekkül etmiş müdâfaa literatürü ele alınacaktır. Bu açıdan öncelikli olarak tasavvuf düşüncesine göre bilgi problemi ele alınacak, nefs teorosinin ana esaslarına değinildikten sonra hakikatin bilgisinin imkânı, kaynağı, değeri, aklın sınırlılığı ve doğru bilginin hangi kıstasla ölçüleceği gibi problemlere tasavvufi metinlerden hareketle cevaplar aranacaktır.

Tasavvuf geleneği ilk tezahür ettiği dönemlerde bir dini hareket ve bir dindarlık modeli olarak kendini göstermiştir. Bu dini hareket ve metot kısa süre sonra bir dünya görüşü olarak gelişecek ve İslâm bilim geleneği içerisindeki üç tümel disiplinden biri olacaktır. Bu dünya görüşünün merkezinde İslâm’ın kurucu doktrini olan tevhidin mistik tecrübesi yer alır. Sûfîler bu tecrübeden hareketle din ve dünya görüşlerini inşa etmişlerdir. Sonraki dönemlerde vahdet-i vücûd adıyla da anılacak olan doktrin sûfîlerin bu alanda ortaya koydukları en kapsamlı ve sistematik din ve dünya görüşüdür diyebiliriz. Bu görüşe mensup olan sûfîler bu görüşün ana esaslarını açıkladıkları temel eserler ortaya koymuşlardır. Diğer dini hareketler ya da tümel disiplinlere karşı kendi görüşlerinin ilkelerinin geçerlilik ve tutarlılıklarını kanıtlamak adına çeşitli müdafaa metinleri de yazmışlardır.

Bu derste vahdet-i vücûd sisteminin bilgi, varlık ve değerler alanına dair ana metinlerini ve bu bağlamda sisteme yöneltilen eleştirilere karşı verilen cevaplardan teşekkül etmiş müdâfaa literatürü ele alınacaktır. Bu açıdan öncelikli olarak tasavvuf düşüncesine göre bilgi problemi ele alınacak, nefs teorosinin ana esaslarına değinildikten sonra hakikatin bilgisinin imkânı, kaynağı, değeri, aklın sınırlılığı ve doğru bilginin hangi kıstasla ölçüleceği gibi problemlere tasavvufi metinlerden hareketle cevaplar aranacaktır. Bu bağlamda tasavvufî bilginin yöntemini ifade eden amel yönetminin ana unsuru olan keşf ve müşâhedenin seyr u sülûk yoluyla nasıl gerçekleşmekte olduğu, bunlar sonucunda ulaşılan bilginin nasıl tutarlı ve geçerli bir hâle getirileceği problemleri metinlerden takip edilecektir. Bunun yanı sıra tasavvuf ontolojisi ve bu ontolojide ele alınan temel problemler de derste ele alınacak başlıklar arasındadır. Bu çerçevede tasavvufun ilk devirlerde Tanrı-insan ilişkisi çerçevesinde geliştirdiği anlayışın Tanrı-âlem-insan ilişkileri çerçevesine yerleştirilmesi sürecinin sonucunda oluşan metinler incelenecektir. Ardından varlık, varlığın hakîkati ve bunun zorunlu bir hakikat oluşu, birliği, müşahhaslığı gibi vahdet-i vücûd sisteminin ana ilkesinin tahlili ile ilgili metinler takip edilecek ve  bu metinlerdeki ana problemler olan varlık-mâhiyet ilişkisi, adem ve mâdum, mâdumun şeyliği ve mâhiyetlerin gayr-i mec'ul oluşu, illet-mâlul, cevher-araz gibi genel durumlar ile ilgili problemler ile Tanrının zâtı, sıfatları, isimleri, fiilleri, ahvâl-i ilâhiyye gibi özel ilahiyat bahisleri hakkında metinlerin ileri sürdüğü görüşler tahlil edilecektir. Yine bu metinler bağlamında  vahdet-I vücûd anlayışına gore âlemin yaratılışının nasıl gerçekleştiği, bu yaratılışta etkin olan unsurların neler olduğu, eşyanın sıradüzeninin nasıl gerçekleştiği gibi problemler ele alınacaktır.

Insan ile âlem arasındaki ilişki, mikrokozmos-makrokozmos benzerliği üzerinden değerlendirilecek ve sufilerin insan-ı kâmil tasavvurlarının genel çerçevesi ortaya konulacaktır. Ontolojik unusurların sonunda tasavvufi dünya görüşünün sonucu olarak ortaya çıkan eskatoloji ve soteriyolojiye değinilerek tasavvufun din felsefesinin problemleri değerlendirilecektir

Ders lisansüstü öğrencilerin ve lisans eğitimlerinin son aşamalarında olan öğrencilerin başvurusuna açıktır. Oturumlar okuma ve tartışma merkezli olacağı için katılacak öğrencilerin alana dair ilgileri ve birikimleri önem arz etmektedir.