Yürütücü: Mehmet Taha Boyalık
Başlangıç: 8 Kasım Salı, 18:00-19:30
Okuma Grubu Hakkında
Abdülkâhir el-Cürcânî Delâilü’l-i‘câz adlı eseriyle belagatin meânî dalını, Esrârü’l-belâga adlı eseriyle ise beyân dalını kurmuştur. Bu okuma programında Delâilü’l-i‘caz okunarak tahlil edilecektir. Cürcânî Delâil’de Kur’an’ın i‘cazı meselesini tartışırken önce fesahat ve sonra sözdizimi (nazım) kavramlarına ulaşmış, sözdiziminin nasıl olup da fesahate ve i‘caza kaynaklık ettiğini sorgularken ise kendini dil ve sözün mahiyetiyle ilgili felsefî tartışmaların içinde bulmuştur. Delâil sadece meânî ilminin değil İslam dil felsefesi geleneğinin de kurucu metinleri arasında yer alır. Bu okuma programında Cürcânî’nin dil, söz, fesahat ve Kur’an’ın i‘cazına dair görüşleri Delâil metni üzerinden takip edilerek tahlil edilecektir.
Okumalarda Arapça neşir esas olmakla birlikte tercih edenler eserin tercümesini de takip edebilir. Okunacak eser programın takibini kolaylaştırmak için konu bütünlüklerine göre yedi bölüme ayrılmış olup bu yedi bölüm on haftalık müfredata yayılacaktır. Her hafta derse gelmeden önce belirlenmiş olan kısmın tamamının okunması zorunludur. Katılımcılar her dersten önce o haftaki okumaya dair bir özet ve tahlil metni (500-600 kelime) hazırlayarak ders hocasına teslim etmekle yükümlüdür. Ders sırasında o hafta belirlenen bölümlerin tamamı hakkında bir çerçeve çizildikten sonra metnin önemli kısımları birebir okunacak ve tartışılacaktır.
Okuma grubu lisansüstü öğrencilerin ve lisans eğitimlerinin son aşamalarında olan öğrencilerin başvurusuna açıktır. Oturumlar okuma ve tartışma merkezli olacağı için katılacak öğrencilerin alana dair ilgileri ve birikimleri önem arz etmektedir.
|
1. Hafta: |
1. 3-42: Giriş: Beyân bilimi ve sözün fesâhatine dair giriş açıklamaları, şiir ve nahiv savunusu, eserin yazılış gayesi. (1a) 4-7: Hamdele-salvele, bilginin önemi, bilim dalları üzerine, beyân biliminin önemi. (1b) 7-10: Şiir, nahiv ve Kur’an’ın i‘câzına dair yanlış düşüncelerin bir eleştirisi. (1c) 11-28: Şiir savunusu. (1d) 28-33: Nahiv savunusu. (1e) 33-42: Eserin yazılış nedeni, fesâhat, belâgat ve i‘câzın kaynağı sorunu, eserde i‘rab biliminin (nahiv) özünün alındığının beyanı. |
|
2. Hafta: |
2. 43-105: “Fesâhat” ve “sözün hakîkati” meseleleri bağlamında lafızcılık eleştirisi. (2a) 43-49: Edebî değerin tek tek lafızlarda değil sözdiziminde açığa çıktığı. (2b) 50-65: Sözün ancak düşünceyle dizilebildiği, düşünce ile dizilen unsurun lafızlar olamayacağı ve fesâhatin lafızlara bağlanamayacağı. (2c) 66-79: İstiâre, kinâye ve temsîl gibi dolaylamalı anlatımların edebî açıdan düz anlatımlardan üstün olduğu ve bu üstünlüğün lafız kaynaklı olamayacağı. (2d) 80-105: Sözün doğruluğu ve edebî değerinin kaynağı olarak nahvin anlamları. |
|
3. Hafta: |
3. 106-248: Sözdizimi uygulamaları: Takdim-tehir, hazif-zikir, yüklem, hal, ism-i mevsul, fasıl-vasıl. (3a) 106-145: Takdim-tehir meselesi. (3b) 146-172: Hazif-zikir meselesi. |
|
4. Hafta: |
(3c) 173-221: Arapça’da yüklem, hal ve “ellezî” mevsulünün farklı kullanımları. (3d) 222-248: Fasıl-vasıl meselesi. |
|
5. Hafta: |
4. 249-358: Fesâhat bağlamında lafız-anlam tartışması, sözdiziminden kaynaklanan anlam incelikleri. (4a) 249-261: “Lafız” “anlam” ve “sûret” kavramları. (4b) 262-266: “Anlamın anlamı” kavramı. (4c) 267-292: Sözdizimindeki anlam incelikleri: “İnne”, “kâde” ve “kül” kelimelerinin farklı kullanımları. (4d) 293-314: Hükmî mecâz meselesi, mecâz ve kinâye ile ilgili açıklamalar. (4e) 315-358: Arapça’da “inne”, “mâ… illâ” ve “innemâ”nın kullanımları. |
|
6. Hafta: |
5. 359-478: Sözdizimi tartışmaları ve lafızcılık eleştirisi. (5a) 359-409: Anlamların dizimi olarak sözdizimi ve fesâhatin lafızlardan kaynaklandığı iddiasının eleştirisi. |
|
7. Hafta: |
(5b) 410-420: Sözün ancak düşünceyle oluşturulduğu; sözdiziminin kelimelerin anlamlarında nahvin anlamları gözetilerek telif edildiği. (5c) 421-478: Fesâhat bağlamında lafızcılık eleştirisi ve ana metnin sonu. |
|
8. Hafta: |
6. 481-569: Cürcânî’nin kaleme alarak ana metnin sonuna eklediği Delâil ekleri: Fesâhat bağlamında lafızcılık eleştirisi, isnat ve haber bahisleri. (6a) 481-524: Lafızcılık eleştisi ve sûret kavramı. (6b) 525-538: İsnat, haber, haberin delâleti. |
|
9. Hafta: |
(6c) 539-545: Dil-Söz-Haber kavramları. (6d) 546-557: Sözün hakîkati ve fesâhati meselesi. (6e) 561-563: İspat (olumlama) meselesi. (6f) 564-568: Şiir eleştirisi ile ilgili bazı notlar. (6g) 569: Fiilin delâletiyle ilgili bir not. |
|
10. Hafta: |
7. III-XI: Cürcânî’nin eseri tamamladıktan sonra kaleme aldığı Delâil girişi (Medhal): Arapça cümle yapısında sentaktik ilişkiler, nahvin anlamları ve sözün fesâhati. (7a) III-VIII: Kelimelerin birleşme vecihleri ve nahvin anlamları. (7b) VIII-IX: Nahvin anlamları ile fesâhat arasındaki ilişki. (7c) IX-XI: Delâil’deki temel bazı iddiaların özetlendiği manzume. |
Program Öncesi Gerekli Görülen Okumalar
Program öncesinde Dil, Söz ve Fesahat: Abdülkâhir el-Cürcânî’nin Sözdizimi Nazariyesi (Klasik 2020) adlı eserin okunması tavsiye edilmektedir. İlk derse gelinirken Delâil’den ilk haftaki okumanın yapılmış olması ve ilgili kısmın özet-tahlil ödevinin (500-600 kelime) teslim edilmesi beklenmektedir.
