GELENEĞİN BİRİKİMİNDEN YENİ BİR DÜŞÜNCENİN İNŞASINA...

Yürütücü: Abdül Samet Çelikçi

Başlangıç: 13 Ekim Cuma, 17.00 - 18.30 / 5 Hafta (Dersler 5 hafta boyunca aynı gün ve saatte çevrimiçi olacak şekilde gerçekleşecek)

Ders Hakkında

Bu derste Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu ideolojisi olan Kemalizm, Cumhuriyet tarihi boyunca kazandığı farklı biçimleri ve eleştirileri ile birlikte incelenecektir. Dersin odak noktasında özellikle son dönemde Türk siyasal hayatındaki bazı Kemalist aktörlerin Kemalizm’in geleneksel sınırlarının dışına çıkarak büründüğü yeni formu kavramak ve anlamlandırmak bulunmaktadır.  Bu çerçevede dersin temel amacı Kemalizm’i ve ona yöneltilen eleştirileri doğru bir okumaya tabi tutarak, Kemalizm’in söz konusu yeni formunu/formlarını anlamaya çalışmaktadır. Kronolojik bir sıra izlenerek kurucu ideoloji Kemalizm ve 1990’lardaki formu olan neo-Kemalizm, bununla beraber Kemalizm’in oldukça kapsamlı eleştirilerini içeren post-Kemalizm, post-Kemalist paradigmanın eleştirisini içeren post-post-Kemalizm tartışmaları, seçilmiş yazarların eserleri üzerinden kavranmaya çalışılacaktır. Söz konusu okumalarla, savunuları ve eleştirileri dahil, kapsamlı biçimde ele alınacak Kemalizm’in alışılagelmiş kalıbının dışına çıkarak (siyasi aktörlerin söylem ve pratiklerine de açıkça  yansıyan) son dönemde büründüğü/bürünmeye çalıştığı en yeni formunun izleri sürülecektir. Dönemin sonunda hedeflenen seviyeye ulaşmak için verilecek haftalık okumaların (haftalık ortalama 30-50 sayfa) tamamlanması gerekmektedir.

Ders lisansüstü öğrencilerin ve lisans eğitimlerinin son aşamalarında olan öğrencilerin başvurusuna açıktır. Oturumlar okuma ve tartışma merkezli olacağı için katılacak öğrencilerin alana dair ilgileri ve birikimleri önem arz etmektedir.

     1. Hafta - Kemalizm’i Anlamak 

     2. Hafta - 1990’lar ve Neo-Kemalizm

     3. Hafta - Kemalizm’in Eleştirisi ve Post-Kemalizm Tartışmaları

     4. Hafta - Post-Kemalist Paradigmanın Eleştirisi ve Post-Post-Kemalizm Tartışmaları

     5. Hafta - Yeni Kemalizm’in Dinamikleri

Yürütücü: Abdulkadir Macit

Başlangıç: 14 Ekim Cumartesi, 17:00-18:30 (5 hafta boyunca aynı gün ve saatte yüz yüze düzenlenecektir.)

Ders Hakkında

Müslümanlar Hicaz’dan Bilad-ı Şam’a, Irak-ı Acem’den Horasan’a, Mağrib’ten Endülüs’e, Sind’den Hind’e, Maveraünnehir’den Türkistan’a, Anadolu’dan Rumeli’ye pek çok havza üzerinde gerek kendisinin gerek havzanın gerekse de insanlık tarihinin yazımına farklı yönlerden ve türlerden çok önemli katkılar sunmuştur. Bu türler arasında özellikle biyografik eserleri (siyer, tabakât, terâcim, vefeyat), genel tarih kitaplarını (Yaratılışı ve dünya tarihini konu edinen eserler), coğrafya, fütûh ve seyahatname türü eserleri ve istifade ettiği diğer bilimlerin kaynaklarını (kültür tarihi, adâb, harac ve emval kaynakları gibi) vurgulamamız gerekmektedir. Bu türler sayesinde Müslümanlar yaşadıkları çağın tarihini –hayatın bütün yönleriyle- toplamakla kalmamışlar en uzak geçmişten yaşadıkları çağa kadar olan tarihi de yazmışlardır. Neticede Müslümanlarda Tarihin Tarihi oluşmuştur. Bu derste Müslümanlarda Tarihin Tarihi’ni -örneklem olarak ele aldığımız- dört havzanın etkisi ve katkısı üzerinden müzakere edeceğiz. Diğer bir ifadeyle Müslümanlarda Tarihin Tarihini dört havza üzerinden takip edeceğiz. Bu dört havza İran, Mısır, Balkanlar ve Hint Alt Kıtası olacaktır.

Bu bağlamda ilk olarak bu havzalarda kaleme alınan tarih kaynaklarının hem kendi dönemi ve sonrası hem de Müslümanlarda Tarihin Tarihi için nasıl bir konum teşkil ettiğini tartışmanın yanı sıra metodolojik hususiyetleri ile tanıtılması ve geçmişinden günümüze havzada biriken tarih kaynaklarının ve onları oluşturan tarihçilerin bütünlüklü bir şekilde değerlendirilmesini hedeflemekteyiz. İkinci olarak bu havzalarda tarih yazıcılığının ne tür süreçlerden geçerek şekillendiğini ortaya çıkarma gayesini gütmekteyiz. Üçüncü olarak da çağdaş dönem, geçmişin birikiminden bağımsız anlaşılamaz ve şayet geleceğe yönelik yeni bir tarihi inşa süreci işletmek istiyorsak geçmişin birikimi ortaya serilmeden bu gerçekleştirilemez. Bu saiktan yola çıkarak çağdaş dönemde bu havzalarda tarih ilmindeki gelişmeleri, derinleşmeleri, dönüşümleri, genişlemeleri veya farklılaşmaları idrak etmeyi, tarihin anlamını merkeze alarak modern değişme ve gelişmeler ışığında tarih yazımını ve tarihin geleceğini derinlikli bir şekilde tetkik etmeyi arzulamaktayız.

Ders lisansüstü öğrencilerin ve lisans eğitimlerinin son aşamalarında olan öğrencilerin başvurusuna açıktır. Oturumlar okuma ve tartışma merkezli olacağı için katılacak öğrencilerin alana dair ilgileri ve birikimleri önem arz etmektedir.

     1. Hafta - Müslümanlarda Tarihin Tarihi: Kavramsal ve Kuramsal Çerçeve

     2. Hafta - Müslümanlarda Tarihin Tarihi’ni İran Havzası Üzerinden Takip Etmek

     3. Hafta - Müslümanlarda Tarihin Tarihi’ni Mısır Havzası Üzerinden Takip Etmek

     4. Hafta - Müslümanlarda Tarihin Tarihi’ni Balkanlar Üzerinden Takip Etmek

     5. Hafta - Müslümanlarda Tarihin Tarihi’ni Hint Alt Kıtası Üzerinden Takip Etmek

Yürütücü: Şefaattin Deniz 

Başlangıç: 12 Ekim Perşembe, 17:00-18:30 (5 hafta boyunca aynı gün ve saatte yüz yüze düzenlenecektir.)

Ders Hakkında

Bu derste başlangıçta Sünnî bir tarikat olarak ortaya çıkmış, ancak zaman içerisinde siyasi hedefler peşinde koşarak 16. Yüzyılın başında Şeyh/Şah İsmail önderliğinde bir devlete dönüşmüş olan Safevîlerin kuruluş süreci ve Şah İsmail’in faaliyetleri işlenecektir. Şah İsmail, kurduğu devleti Oniki İmam Şialığı üzerine inşa etmiş olmasından dolayı bu bağlamda 16. Yüzyıl İslam dünyasını farklı bir çatışma eksenine taşımış, o dönemdeki siyasi dönüşümün etkisinin günümüze kadar devam eden siyasi rekabetin kapılarının aralanmasına sebep olmuştur.

Bu derste İran coğrafyasındaki hanedanlara ilgi duyan lisansüstü öğrencilerinin çağın diğer aktörlerinden farkını anlamasına zemin hazırlanacaktır. Bu çerçevede Şeyh Safiyüddin’in kurduğu tarikatın nasıl bir dönüşüm geçirdiği tartışılacak, Safevî Devleti’nin kuruluşunda Anadolu’dan gelen oymakların nasıl bir rolü olduğu masaya yatırılacak, Lübnan, Bahreyn ve Irak gibi yerlerden gelen Arap ulemasının Şia mezhebinin İran’da yerleşmesindeki katkısı kritik edilecek, Akkoyunlu bürokrat ailelerinin Safevî bürokrasisine yaptığı katkılar değerlendirilecektir. Bu ders hitama erdiğinde katılımcılar Safevîlerin İran’da gerçekleştirdiği dönüşümü idrak etmiş olacaklar, günümüz İran’ının diğer İslam ülkeleri ile olan sorunlarının tarihsel temellerini bildiklerinden pek çok meseleyi daha iyi anlamış olacaklardır. 

Ders lisansüstü öğrencilerin ve lisans eğitimlerinin son aşamalarında olan öğrencilerin başvurusuna açıktır. Oturumlar okuma ve tartışma merkezli olacağı için katılacak öğrencilerin alana dair ilgileri ve birikimleri önem arz etmektedir.

     1. Hafta - Tarikattan Devlete Safevî Hanedanı (Şeyh Safiyüddin’den Şah İsmail’e)

     2. Hafta - Safevî Devleti’nin kurucu unsuru Kızılbaş oymakları

     3. Hafta - Akkoyunlu Bürokratlarının ve Arap ulemanın Safevî Devletine Eklemlenmesi

     4. Hafta - Kuruluştan Çaldıran’a Şah İsmail’in fetihleri

     5. Hafta - Çaldıran Savaşı’ndan Ölümüne Şah İsmail

Yürütücü: Bekir Berat Özipek

Başlangıç: 10 Ekim Salı, 17:30-19:00 (5 hafta boyunca aynı gün ve saatte yüz yüze düzenlenecektir.)

Ders Hakkında

Beş haftalık bu programda, öncelikle göç olgusu, kurucu, yıkıcı ve dönüştürücü bir güç olarak göçün çok boyutlu etkileri konusu ele alınıyor. Dünyanın çeşitli yerlerinde ve zamanın farklı dönemlerinde yaşanan göçlerle beraber gelen tartışmalar, kucaklayıcı ve dışlayıcı dinamikler hakkında bilgi veriliyor. Kuşatıcılığın ve ayrımcılığın evrenselliğine ilişkin örnekler çerçevesinde evrensel bir günah keçisi olarak “yeni gelenler” konusu, etnisite, kimlik ve siyasetle bağlantılı olarak irdeleniyor. Daha sonra Anadolu’nun göçlerle şekillenen tarihi, Türkiye’nin göç tecrübesi ve geçmişten günümüze muhacir algısı çerçevesinde Türkiye’de göçü anlamaya geçiliyor. Bu kapsamda Türkiye’deki göç olgusu sosyal uyum, ekonomi, kültür, siyaset ve cinsiyet boyutlarıyla tartışılıyor. Son olarak da Türkiye’de mülteciler konusuyla ilgili güncel tartışma konuları mercek altına alınıyor. Suriye, Afganistan ve Ukrayna göçü ile Türkiye’deki göçmen karşıtı dinamiklerle dünyanın diğer yerlerindeki yeni ırkçı hareketler mukayese ediliyor. Son olarak da göçe, göçmenlere, ayrımcılığa ve bu tartışmalar üzerinden yaşanan tutum alışlara ilişkin değerlendirme ve yorumlarla, mülteci meselesini nasıl ele almak gerektiği konusuyla dersler tamamlanıyor.

Ders lisansüstü öğrencilerin ve lisans eğitimlerinin son aşamalarında olan öğrencilerin başvurusuna açıktır. Oturumlar okuma ve tartışma merkezli olacağı için katılacak öğrencilerin alana dair ilgileri ve birikimleri önem arz etmektedir.

     1. Hafta - Kurucu, yıkıcı ve dönüştürücü bir güç olarak göçün anlamı ve çok boyutlu etkileri. Kuşatıcılığın ve ayrımcılığın evrenselliği. Göçe dair etik ve teoriler.

     2. Hafta - Göçmen algısını ve göçmenin geniş toplum içindeki durumunu belirleyen dinamikler. Entegrasyon, asimilasyon ve sosyal uyum çerçevesinde kimlik tartışmaları.

     3. Hafta - Anadolu’nun göçlerle şekillenen tarihi: Geçmişten günümüze muhacir algısı, kültürel çeşitlilik, kuşatıcı ve dışlayıcı pratikler.

     4. Hafta - Türkiye’de günümüzdeki göçler: Suriye, Afganistan ve Ukrayna üzerinden Türkiye’de göçün sınıf, inanç, etnisite ve siyaset üzerinden yaşanan ayrışmalardaki işlevi.

     5. Hafta - Türkiye’de göç, mülteci ve sığınmacılar; Suriyeli sığınmacılara nasıl bakmalı ve konuyu nasıl anlamaya çalışmalı?

Yürütücü: Mahmut Hakkı Akın

Başlangıç: 9 Ekim Pazartesi, 17:00-18:30 (5 hafta boyunca aynı gün ve saatte yüz yüze düzenlenecektir.)

Ders Hakkında

Bu derste Türk sosyoloji tarihinde yapılmış alan araştırması örnekleri incelenecektir. Türkiye’de 1940’lı yıllarda köy monografileriyle başlayan alan araştırma pratiği farklı etkilerle çeşitlenmiş ve değişmiştir. Bu değişimin kendisi de sosyolojik bir olaydır ve sosyoloji tarihinin kendi sürekliliğinde değerlendirilebilir. Türkiye’de sosyolojik araştırmalar, dünyadaki teorik ve metodolojik eğilimlerden etkilenmiştir. 1960’lı ve 1970’li yıllarda İstanbul ve Ankara Üniversiteleri dışında sosyoloji bölümlerinin açılması, yeni etkilerin çeşitlenmesine imkan tanımıştır.

Nicel araştırma yöntemine göre istatistik analizlerinin yapıldığı alan araştırmalarının 1970’li yıllarda nispeten arttığı tespit edilebilir. Nitel araştırmalar nispeten daha geç bir dönemde yaygınlaşmıştır. 1980’li ve 1990’lı yıllarda üniversitelerde sosyoloji bölümlerinin artışı, farklı sosyolojik çalışmaların çeşitlenmesine sebep olmuştur. 2000’li yıllara gelindiğinde sosyolojik araştırmalarda kullanılan teknik ve analiz araçlarında ciddi bir artış yaşanmıştır. Bütün bu gelişmeler Türk sosyoloji tarihi dahilinde anlaşılabilecek bir bağlam sınırlarındadır. Bu programda dersi alan öğrencilerle farklı sosyolojik alan araştırma örnekleri dönemsel bağlamda incelenecek ve değerlendirilecektir. Türkiye’de sosyolojik bilginin üretimi meselesi, kendi toplumsal gerçekliğimiz ve sosyoloji geleneğimiz açısından tartışılacaktır.

Ders lisansüstü öğrencilerin ve lisans eğitimlerinin son aşamalarında olan öğrencilerin başvurusuna açıktır. Oturumlar okuma ve tartışma merkezli olacağı için katılacak öğrencilerin alana dair ilgileri ve birikimleri önem arz etmektedir.

     1. Hafta - Türk Sosyolojisi ve Alan Araştırması 

     2. Hafta - Türk sosyolojisinde ilk alan araştırması örnekleri: Köy monografileri

     3. Hafta - 1960-1970 arasında alan araştırması örnekleri: Karadeniz Ereğlisi

     4. Hafta - Nicel Araştırma Örnekleri

     5. Hafta - Nitel Araştırma Örnekleri

Yürütücü: Cem Koray Olgun

Başlangıç: 11 Ekim Çarşamba, 17:00-18:30 (5 hafta aynı gün ve saatte yüz yüze düzenlenecektir.)

Ders Hakkında

Bu ders bilgi toplumu tartışmalarından başlayarak, dijital toplum tartışmalarına kadar geçen tarihsel süreci dikkate alarak dijital bölünme, dijitalleşme ve dijital dönüşüm tartışmalarına odaklanacaktır. Dijitalleşme ve dijital dönüşümün bireyler ve toplumlar üzerindeki etkisinin sosyolojik olarak incelenmesi oldukça önemlidir. Dijital sosyoloji de bu değişimi anlamak için kullanılan ve siber sosyoloji, internet sosyolojisi, sosyal medya sosyolojisi gibi kavramları da kapsayan çatı bir kavramdır.

Öğrenciler bu derste dijital sosyoloji perspektifinden hareketle dijitalleşmenin birey ve toplum üzerindeki kültürel, sosyal, ekonomik etkileri hakkında bilgi edinecekler, dijitalleşme ve dijital bölünme kavramlarını öğrenecekler ve son kertede dijital dönüşümü tartışabileceklerdir.

Ders lisansüstü öğrencilerin ve lisans eğitimlerinin son aşamalarında olan öğrencilerin başvurusuna açıktır. Oturumlar okuma ve tartışma merkezli olacağı için katılacak öğrencilerin alana dair ilgileri ve birikimleri önem arz etmektedir.

      1. Hafta - Enformasyon Toplumundan Dijital Topluma (Kuramsal Temeller)

      2. Hafta - Dijital Teknolojiler ve Dijital Dönüşüm 

      3. Hafta - Dijital Eşitsizlik ve Dijital Bölünme (Digital Divide) Tartışmaları 

      4. Hafta - Dijital Ekonomi

      5. Hafta - Dijital Tüketim ve Dijital Kültür