GELENEĞİN BİRİKİMİNDEN YENİ BİR DÜŞÜNCENİN İNŞASINA...

Yürütücü: Ayşe Mutlu Özgür

Başlangıç: 15 Ekim Çarşamba, 17.00 - 18.30 / 5 Hafta (Dersler haftada bir aynı gün ve saatte yüz yüze olacak şekilde gerçekleşecektir)

Bu ders, Batı’da İslam çalışmalarının akademik bir disiplin olarak ortaya çıkış ve gelişim sürecini sömürgecilik bağlamında ele almayı amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında, Napolyon’un Mısır seferinin etkileri, akademik oryantalizmin kurumsal bir bilgi üretim aracı olarak ortaya çıkışı, din kavramının Batı’da tarih ve antropolojinin konusu hâline gelmesi ve bunun İslam araştırmalarına yansımaları ile İslam’ın kökenine dair tartışmalar incelenecektir. Bu çerçevede, Batı akademisinde yapılan İslam araştırmalarının arka planı ve metodolojik yaklaşımların daha derinlikli bir biçimde anlaşılması hedeflenmektedir.

Ders lisansüstü öğrencilerin ve lisans eğitimlerinin son aşamalarında olan öğrencilerin başvurusuna açıktır. Oturumlar okuma ve tartışma merkezli olacağı için katılacak öğrencilerin alana dair ilgileri ve birikimleri önem arz etmektedir.

     Haftalık Ders Programı ve Okuma Listesi:

     1. Hafta - Napolyon’un Mısır seferi ve etkileri. (Timothy Mitchell, Colonising Egypt, Edward Said, Orientalism (ilgili bölümler))

     2. Hafta - Oryantalizmin akademik bir disiplin olarak ortaya çıkışı ve Batı’da yapılan İslam çalışmalarının arka planı. (Aaron Hughes, Situating Islam: The past and future of an academic discipline. Robert Irwin: Dangerous Knowledge, Orientalism and Its Discontents.)

     3. Hafta - Batı’da Din kavramının Tarih ve Antropolojinin konusu olarak ele alınması I. (Daniel Dubuisson: The Western Construction of Religion. Timothy Fitzgerald; The ideology of Religious Studies.)

     4. Hafta - Batı’da Din kavramının Tarih ve Antropolojinin konusu olarak ele alınması II. (Talal Asad: The Idea of an Anthropology of Islam; Genealogies of Religion: Discipline and Reasons of Power in Christianity and Islam.)

     5. Hafta - İslam’ın kökenleri meselesine giriş: Fred Donner, Narratives of Islamic Origins.

Yürütücü: Mehmet Ali Başak

Başlangıç: 16 Ekim Perşembe, 17.00 - 18.30 / 5 Hafta (Dersler haftada bir aynı gün ve saatte yüz yüze olacak şekilde gerçekleşecektir)

Bu ders, bireylerin dini inanç, pratik ve kimlikleri nasıl edindiği, sürdürdüğü ve dönüştürdüğü süreçleri merkezine alan dini sosyalizasyon olgusunu sosyolojik bir perspektifle derinlemesine incelemeyi amaçlamaktadır. Beş haftalık program boyunca, alandaki kuramsal tartışmalardan başlayarak, aile, okul ve medya gibi birincil ve ikincil sosyalizasyon faillerinin rolünü analiz edeceğiz. Seminer, Malezya, İran, Türkiye ve İspanya gibi farklı kültürel ve toplumsal bağlamlardan vaka incelemelerine yer veirlecektir. Katılımcılar, dinden uzaklaşma, yoğun dini gruplarda kimlik oluşumu ve eğitim süreçlerinin dindarlık üzerindeki etkileri gibi güncel konuları eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirecektir. Ders kapsamında, hayat döngüsü içerisindeki dini değişim dinamikleri ve kuşaklararası aktarım mekanizmaları da ele alınacaktır. Seminerin son bölümü, küreselleşme, dijitalleşme ve bireyselleşme gibi çağdaş olguların dini sosyalizasyon süreçleri üzerindeki yeniden yapılandırıcı etkilerine odaklanan güncel araştırmalara ayrılmıştır.

Dersin başarıyla tamamlanmasının ardından, teorik kazanımlarını uygulamalı bir çalışmaya dönüştürmek isteyen başarılı katılımcılarla Prof. Mahmut Hakkı Akın, Doç. Dr. Vahdettin Işık ve Dr. Mehmet Ali Başak eşliğinde aynı başlıkla uzun süreli bir atölye programı düzenlenecektir.

Ders lisansüstü öğrencilerin ve lisans eğitimlerinin son aşamalarında olan öğrencilerin başvurusuna açıktır. Oturumlar okuma ve tartışma merkezli olacağı için katılacak öğrencilerin alana dair ilgileri ve birikimleri önem arz etmektedir.

     Haftalık Ders Programı ve Okuma Listesi:

     1. Hafta - Kuramsal Zemin: Dini Sosyalizasyonun Kavramsallaştırılması (Klingenberg, Maria, and Sofia Sjö. “Theorizing Religious Socialization: A Critical Assessment.” Religion 49, no. 2 (2019): 163–78. /  Sherkat, Darren E. “Religious Socialization: Sources of Influence and Influences of Agency.” In Handbook of the Sociology of Religion, edited by Michele Dillon. Cambridge University Press, 2003. )

     2. Hafta - Birincil Failler: Aile, Akranlar ve Ebeveyn Stratejileri (Bebiroglu, Neda, Isabelle Roskam, and Nastasya Van Der Straten Waillet. “Discussing Religion: Exploring the Link between Parental Religious Socialization Messages and Youth Outcomes.” Review of Religious Research 57, no. 4 (2015): 555–73. / Özdikmenli-Demir, Gözde, and Birsen Şahin-Kütük. The Role of Parents, Siblings, Peers, Relatives and Other Agents in Turkish–Muslim Emerging Adults’ Religious Socializations. Brill, January 1, 2012.) 

     3. Hafta - İkincil Failler: Okul, Eğitim ve Medyanın Rolü (Regnerus, Mark D. “Shaping Schooling Success: Religious Socialization and Educational Outcomes in Metropolitan Public Schools.” Journal for the Scientific Study of Religion 39, no. 3 (2000): 363–70. / Lövheim, Mia. “Religious Socialization in a Media Age.” Nordic Journal of Religion and Society 25, no. 2 (2017): 151–68.)

     4. Hafta - Karşılaştırmalı Perspektifler: Farklı Ülke Deneyimleri (Foroutan, Yaghoob. “The Strategy of Religious Socialization in Iran.” National Studies Journal 14, no. 53 (2013): 73–96. / 1.     Herranz-de-Rafael, Gonzalo, and Juan S. Fernández-Prados. “Religious Beliefs and Socialization: An Empirical Study on the Transformation of Religiosity in Spain from 1998 to 2018.” Religions 15, no. 7 (2024): 848.)

     5. Hafta - Kimlik, Sonuçlar ve Yeni Yönelimler: Dinden Uzaklaşma ve Yoğun Dini Gruplar (Armet, Stephen. “Religious Socialization and Identity Formation of Adolescents in High Tension Religions.” Review of Religious Research 50, no. 3 (2009): 277–97. / Basak, Mehmet Ali, From Religion to Nonreligion in a Muslim Majority Context: Exploring (Non)Religious Socialization in Turkish Families. Annual Review of the Sociology of Religion 2026 (Volume 17), Brill.)

     Program Öncesi Ön Okumalar:

     Sherkat, Darren E. “Di̇ni̇ Sosyalleşme: Etki̇ Kaynaklari Ve Araçlarin Etki̇ieri.” Translated by Özcan Güngör. Turkish Studies 8 (2013).

     Okumuş, Ejder. “Din ve Sosyalleşme.” Journal of Turkish Studies 9, no. Volume 9 Issue 11 (2014): 429–429. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.7398.

Yürütücü: Gökhan Kavak

Başlangıç: 14 Ekim Salı, 17.00 - 18.30 / 5 Hafta (Dersler haftada bir aynı gün ve saatte yüz yüze olacak şekilde gerçekleşecektir)

Bu dersi alan öğrenciler bugüne dek üzerine pek fazla konuşulmayan Afrika uygarlıklarını tanıyacak ve kadim bir kültürün var olduğunu öğrenecektir. Sömürge dönemi ve sonrasıyla beraber bütünleşik bir tarih birikimi elde edilecektir.  Neokolonyalizm hakkında detaylı bilgi edinecek ve bugün büyük ülkelerin Afrika politikasını okurken bu pencereden bakma kabiliyeti kazanacaklardır.  Eski ve yeni pek çok aktörün Afrika’ya yönelik politikalarının karşılaştırılması öğrencilere dış politika muhakeme yeteneği kazandıracak ve geleceğin kıtasında bugünün siyasetini daha net anlamaları sağlanacaktır.  Dersi alan öğrenciler, yumuşak gücün en önemli elementlerinden biri sayılan sivil toplum alanını derinlemesine inceleme fırsatı bulacak ve bu alanını Afrika’daki yansımalarını güncel meseleler üzerinden tahlil edeceklerdir.  Ayrıca ders, Afrika tarihini bir bütün olarak inceleyerek bu alandaki önyargıları kırmak ve gerçek tarih anlatısı sunacaktır.  Ayrıca kıta dışı aktörler ve Türkiye’nin bağımsızlık sonrası Afrika ülkeleriyle ilişkilerini inceleyecektir.

Ders lisansüstü öğrencilerin ve lisans eğitimlerinin son aşamalarında olan öğrencilerin başvurusuna açıktır. Oturumlar okuma ve tartışma merkezli olacağı için katılacak öğrencilerin alana dair ilgileri ve birikimleri önem arz etmektedir.

     Haftalık Ders Programı ve Okuma Listesi:

     1. Hafta - Afrika'yı tarihi, siyasi, ekonomik ve kültürel olarak anlamak-1 (Bir Afrikalı Gözüyle Afrika: 17-21)

     2. Hafta - Afrika'yı tarihi, siyasi, ekonomik ve kültürel olarak anlamak-2 (Yükselen Afrika-Anadolu Ajansı)

     3. Hafta - Sömürgecilik ve Sonrası Afrika (Britanya’nın Modern Dünyayı Biçimlendirişi- Niall Ferguson / Belgesel: Tüfek, Mikrop ve Çelik / Film: Tsotsi / How Europe Underdeveloped Africa – Wlater Rodney / Film: Zulu 1964 Roots Kunta Kinte)

     4. Hafta - Kıta Dışı Aktörler ve Afrika (Afrika Kıtası’nda Küresel Rekabet, Dr. Serhat Orakçı, İNSAMER / Film: Green Book)

     5. Hafta - Türkiye-Afrika ülkeleri ilişkileri (50 Soruda Türkiye-Afrika İlişkileri - Altınbaş Üniversitesi)

Yürütücü: Belkıs Doğan

Başlangıç: 16 Ekim Perşembe, 17.00 - 18.30 / 5 Hafta (Dersler 2 haftada bir aynı gün ve saatte yüz yüze olacak şekilde gerçekleşecektir)

Sanat ve mimarî, bir medeniyeti meydana getiren maddî ve manevî müktesebatın en somut haliyle gözlemlenebildiği alanların başında gelmektedir. Günümüze ulaşan tarihî yapılarda kullanılan malzeme ve teknik, maddî kültüre dair izler sunarken; bezeme unsurları döneminin inanç ve düşünce dünyasını yansıtmaktadır. Zira sanat denilen olgu, toplumların yaşadıkları mekânı süslemelerinden öte bir anlam taşımaktadır. Bu anlam ise sanatkârın muhayyilesini şekillendiren tefekkür âleminden beslenmektedir. Derste; İslâm mimarisinde öne çıkan bitkisel, nesnel ve figüratif süslemelerin fikrî arka planı üzerinde durulacaktır. Böylece mimarî tezyînatta yaygın olarak kullanılan motif ve figürlerin sadece deskriptif açıdan değil anlam boyutuyla da tanımlanabilir hale gelmesi hedeflenmiştir. Açılış dersinde konuya hazırlık amacıyla sanatın oluşumuna tesir eden din, mitoloji ve mistisizm başlıkları ele alınacaktır. Dersin içeriği, İslâm mimarisinde sıklıkla karşılaşılan hayat ağacı ve kandil motifleri ile Sîmurg ve Ankâ gibi kuş figürleriyle sınırlandırılmıştır. Katılımcıların İslâm sanatının mahiyetini daha iyi kavrayabilmeleri adına incelenen motif ve figürlerin tercih ediliş sebebi, mimarîdeki uygulama alanının belirlendiği sâikler ve ilgili bezeme unsurunun ihtiva ettiği anlamlar cevaplanması amaçlanan hususlardandır. Etkileşimler olmakla birlikte her medeniyetin sanat üretimi büyük oranda kendi karakterini yansıtmaktadır. Bu sebeple İslâm sanatında mevcut olan süsleme unsurlarının ikonografik çözümlemesi yapılırken İslâm dininin temel kaynakları Kur’ân-ı Kerîm ve hadis literatürünün yanı sıra sembolik dilin kullanımı bakımında sanatla ortak bir metodolojiye sahip olan tasavvufî metinlere başvurulacaktır. Ders; sanat tarihi, mitoloji ve tasavvuf kaynakları başta olmak üzere disiplinler arası okuma gerektirmektedir.

Ders lisansüstü öğrencilerin ve lisans eğitimlerinin son aşamalarında olan öğrencilerin başvurusuna açıktır. Oturumlar okuma ve tartışma merkezli olacağı için katılacak öğrencilerin alana dair ilgileri ve birikimleri önem arz etmektedir.

     Haftalık Ders Programı ve Okuma Listesi:

     1. Hafta - Sanatın Oluşumuna Tesir Eden Unsurlar: Din, Mitoloji, Mistisizm ve Sanat İlişkisi (Turan Koç, Zamanın Gözleri - Sanat, Dil, Hakîkat, İstanbul: İz Yayıncılık, 2016. / Muharrem Hafız, Kutsal ve Sanat: Modern Dönemde Kutsal-Sanat İlişkisinin Felsefi, Fenomenolojik, Teolojik ve Mistik Temellendirilişi, İstanbul: DM Kitap, 2015.) 

     2. Hafta - İslâm Mimarîsinde Hayat Ağacı Kompozisyonları ve Anlamları (George Lechler, “The Tree of Life in Indo-European and Islamic Cultures”, Ars Islamica 4 (1937), 369-419. / Semra Ögel, Anadolu Selçukluları’nın Taş Tezyinatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1987.)

     3. Hafta - İslâm Mimarîsinde Kandil – Şem’ Motifleri ve Anlamları (Resul Yelen, “İslam Sanatında Süsleme Sembolizmi Üzerine Yeni Yorumlar”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Türk Kültür Dünyası Özel Sayısı (2017), 470-492. / Ömer Çelik, “Kur’ân-ı Kerîm’de Nûr Kavramı”, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 16-17 (1999), 123-171.)

     4. Hafta - İslâm Mimarîsinde Kuş Tasvirleri ve Anlamları (Devlet Kuşu, Sîmurg, Ankâ) (Gönül Öney, “Anadolu Selçuk Mimarîsinde Avcı Kuşlar, Tek ve Çift Başlı Kartal”, Malazgirt Armağanı, 139-172, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1972. / Hayrünnisa Turan, “Tavusla Düşüş, Simurgla Yükseliş İslâm Ortaçağı’na Damgasını Vuran Kuş Risaleleri ve Safir-i Simurg”, Vakıflar Dergisi 38 (2012), 165-172.)

     5. Hafta - Değerlendirme ve Karşılaştırma: Motif ve Figürlerin Manevî Kök Birliği (Belkıs Doğan, Antik Devirden İslâmiyete Sanat ve Tasavvufta Semboller, İstanbul: Kapı Yayınları, 2024. (Kitap içerisinden 483-508. sayfalar okunabilir.))

Yürütücü: Muhammed Esat Altıntaş

Başlangıç: 17 Ekim Cuma, 16.00 - 17.30 / 5 Hafta (Dersler 2 haftada bir aynı gün ve saatte yüz yüze olacak şekilde gerçekleşecektir)

“Hatıratlarda Eğitimin İzini Sürmek” atölyesi, bireysel hafızaların satır aralarında saklı kalan eğitim tecrübelerini kolektif bir bakışla tartışmaya açmayı amaçlamaktadır. Aile içi öğrenme biçimlerinden okul ve medrese deneyimlerine, öğretmen-öğrenci ilişkilerinden müfredat, yöntem ve toplumsal farklılıklara kadar geniş bir yelpazede hatıratların sunduğu tanıklıklar incelenecek; din eğitiminin farklı formları, okuma kültürü ve modernleşme süreçleriyle kesişimleri değerlendirilecektir. Katılımcılar, geçmişten bugüne uzanan bu çok katmanlı deneyimleri birlikte çözümleyerek hem eğitimin birey ve toplum üzerindeki dönüştürücü etkilerini yeniden düşünme fırsatı bulacak, hem de günümüz eğitim tartışmalarıyla ilgili tarihsel ve kültürel bir derinlik kazanacaklardır.

Ders lisansüstü öğrencilerin ve lisans eğitimlerinin son aşamalarında olan öğrencilerin başvurusuna açıktır. Oturumlar okuma ve tartışma merkezli olacağı için katılacak öğrencilerin alana dair ilgileri ve birikimleri önem arz etmektedir.

     Haftalık Ders Programı ve Okuma Listesi:

     1. Hafta - Hatıralarım-Muhammed Emin Er

     2. Hafta - Bir Ömür Böyle Geçti-Nureddin Boyacılar

     3. Hafta - Ali Özek: Medreseden Üniversiteye

     4. Hafta - Ölüm Daha Güzeldi-Ahmed Davudoğlu

     5. Hafta - İlme Adanan Bir Ömür-Mehmet Savaş

     Program Öncesi Okuma Listesi:

     Erol Güngör, Hatırat Yazanlar, Sosyal Meseleler ve Aydınlar adlı kitap içerisinde, Ötüken Yayınları.